RBI Digital Rupee | डिजिटल रुपया म्हणजे काय? क्रिप्टोकरन्सीपेक्षा डिजिटल रुपया किती वेगळा आहे?

RBI Digital Rupee | भारतातील पहिली सेंट्रल बँक डिजिटल करन्सी (सीबीडीसी) अर्थात डिजिटल रुपी पायलट प्रोजेक्टला आज म्हणजेच मंगळवार, 1 नोव्हेंबरपासून सुरुवात झाली आहे. रिटेल सेगमेंटसाठी डिजिटल रुपयाचा पहिला पायलट प्रोजेक्ट एका महिन्याच्या आत निवडक ठिकाणी सुरू करण्याची आरबीआयची योजना आहे. अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी फेब्रुवारी महिन्यात अर्थसंकल्पीय भाषणात डिजिटल चलन लागू करण्याची घोषणा केली होती.

आरबीआयचे म्हणणे आहे की होलसेल सेगमेंट पायलट प्रोजेक्टमध्ये भाग घेण्यासाठी नऊ बँका ओळखल्या गेल्या आहेत. यामध्ये स्टेट बँक ऑफ इंडिया, बँक ऑफ बडोदा, युनियन बँक, एचडीएफसी बँक, आयसीआयसीआय बँक, कोटक महिंद्रा बँक, येस बँक, आयडीएफसी फर्स्ट बँक एचएसबीसी बँक यांचा समावेश आहे. अनेक देशांना डिजिटल चलनात रस आहे. मात्र, काही मोजक्याच देशांनी आपले डिजिटल चलन विकसित करण्याच्या प्रायोगिक टप्प्याच्या पुढे जाण्यात यश मिळवले आहे.

डिजिटल फॉर्म म्हणजे काय
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाचे म्हणणे आहे की सीबीडीसी ही मध्यवर्ती बँकेने डिजिटल स्वरूपात जारी केलेली कायदेशीर निविदा आहे. आरबीआयच्या वेबसाइटनुसार, “हे कागदी चलनासारखेच आहे आणि कागदी चलनासह एक्सचेंज केले जाऊ शकते. फक्त त्याचे स्वरूप वेगळे असते. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, डिजिटल चलन (सीबीडीसी) किंवा डिजिटल फॉर्म आरबीआयने डिजिटल स्वरूपात जारी केलेल्या चलनी नोटा आहेत. इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपातील पैशाचा वापर संपर्कविरहीत व्यवहारांमध्ये करता येतो. भारतात दोन प्रकारचे डिजिटल चलन असेल. रिटेल सीबीडीसी-आर आणि होलसेल सीबीडीसी (डब्ल्यू). किरकोळ सीबीडीसी बहुधा सर्व वापरासाठी उपलब्ध असेल, तर घाऊक सीबीडीसी निवडक वित्तीय संस्थांसाठी वापरला जाईल.

डिजिटल रूपयाचे फायदे
सीबीडीसी वापरण्याचे बरेच फायदे होतील. अर्थ राज्यमंत्री पंकज चौधरी यांनी गेल्या वर्षी लोकसभेत सांगितले होते की, “डिजिटल रुपयाचे अनेक फायदे होतील. यामुळे केवळ रोख रकमेवरील अवलंबित्वच कमी होणार नाही, तर सीबीडीसीमुळे कदाचित अधिक मजबूत, कार्यक्षम, विश्वासार्ह, नियमित आणि वैध पेमेंट पर्याय उपलब्ध होईल.” लोक त्यांच्या मोबाइल वॉलेटमध्ये डिजिटल चलन ठेवू शकतील. तसेच बँकेचे पैसे आणि रोख रकमेतही त्याचे सहज रूपांतर करता येते.

व्यवहारांवर अधिक देखरेख
या डिजिटल चलनामुळे व्यवहाराचा खर्च कमी करण्याबरोबरच सर्व अधिकृत नेटवर्कमधील व्यवहारांमध्ये सरकारला प्रवेश मिळणार आहे. अशा प्रकारे देशाबाहेर येणाऱ्या-जाणाऱ्या पैशावर अधिक नियंत्रण राहील. याशिवाय बनावट चलनाच्या समस्येपासून सुटका होणार आहे. कागदी नोटांच्या छपाईचा खर्च वाचणार . डिजिटल चलन जारी केल्यानंतर नेहमीच राहील आणि ते कधीही खराब होणार नाही.

अधिक सुरक्षित
सीबीडीसी पारंपारिक डिजिटल व्यवहारांपेक्षा अधिक सुरक्षित आहे, कारण ते ब्लॉकचेनवर आधारित आहे, ज्यात मोडणे खूप कठीण आहे. ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानात देयके जलद आहेत. सीबीडीसीच्या वापरामुळे कॅशलेस अर्थव्यवस्था आणखी बदलू शकते. सीबीडीसीच्या वापरामुळे कॅशलेस पेमेंटला प्रोत्साहन मिळेल आणि बँकिंग परिस्थितीत सकारात्मक बदल होईल.

क्रिप्टोकरन्सी आणि डिजिटल रुपयामधील फरक
क्रिप्टोकरन्सी आणि सेंट्रल बँक डिजिटल चलन यातील मुख्य फरक म्हणजे क्रिप्टो हे पूर्णपणे खासगी चलन आहे. ही लॅगर निविदा नाही आणि कोणत्याही सरकारकडून त्यावर लक्ष ठेवले जात नाही. तसेच कोणत्याही सरकारी किंवा मध्यवर्ती बँकेचे त्यावर नियंत्रण नाही. डिजिटल चलन पूर्णपणे नियंत्रित केले जाते. त्याला शासनाची मान्यता असून ती पूर्णपणे शासनसमर्थित कायदेशीर निविदा आहे. क्रिप्टोकरन्सीच्या दरात चढ-उतार होत असले तरी डिजिटल रुपयात असे काही होणार नाही. त्याचा परिणाम रोख चलनासारखाच होईल. तुम्ही डिजिटल रुपयाचे रूपांतर रोखीत करू शकाल.

महत्वाचं : तुम्हाला हा लेख/बातमी आवडली असेल तर नक्की शेअर करा आणि महाराष्ट्रनामाला फॉलो करा. तसेच शेअर बाजारातील गुंतवणुकीसंदर्भात तज्ज्ञांनी दिलेल्या सल्ल्याशी आमचा काहीही संबंध नाही. शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी तुमच्या आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला नक्की घ्या. शेअर खरेदी/विक्री हा बाजार तज्ज्ञांचा सल्ला आहे. म्युच्युअल फंड आणि शेअर बाजारातील गुंतवणूक ही जोखमींवर आधारित असते. त्यामुळे कोणत्याही आर्थिक नुकसानीस महाराष्ट्रनामा डॉट कॉम जबाबदार राहणार नाही.

News Title: RBI Digital Rupee explained check details here 06 November 2022.