Chandrayaan 3 | कोणत्याही मोठ्या मोहिमेला एक इतिहास असतो, चांद्रयान-1 ते चांद्रयान-3, असा होता मोहिमेचा 2003 ते 2023 प्रवास

Chandrayaan 3 | भारताचे चांद्रयान-३ यशस्वीरित्या उतरले असून यासह भारताने नवा इतिहास रचला आहे. चांद्रयान-3 च्या यशस्वी लँडिंगमुळे देशभरात जल्लोषाचे वातावरण आहे. लोकांमध्ये उत्साह आणि उत्साह आहे. ठिकठिकाणी कार्यक्रमांचे आयोजन करून हे यश साजरे केले जात आहे. भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेच्या (इस्रो) तिसऱ्या चांद्रमोहिमेच्या चांद्रयान-3 ने चंद्रावर सॉफ्ट लँडिंग केले आहे.

भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) १४ जुलै रोजी सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून ३,८९७.८९ किलो वजनाचे चांद्रयान-३ प्रक्षेपित केले. 42 दिवसांच्या प्रवासानंतर चांद्रयान-3 चे लँडर चंद्रावर यशस्वीपणे उतरले आहे. मात्र कोणत्याही मोठ्या मोहिमेला एक इतिहास असतो, चांद्रयान-१ ते चांद्रयान-३ हा प्रवास देखील तितकाच महत्वाचा आहे, असा होता मोहिमेचा 2003 ते २०२३ प्रवास.

पहिल्या चांद्रयान मोहिमेची १५ वर्षे

चंद्रावर यान पाठवण्याची कल्पना भारतात १९९९ साली सुरू झाली. २००३ मध्ये मंजुरी मिळाली आणि त्याच वर्षी लाल किल्ल्यावरून ही घोषणा करण्यात आली. येथून सुरू झालेला भारताचा अंतराळ प्रवास आता बराच पुढे गेला आहे. त्यानंतर तत्कालीन डॉ. मनमोहन सिंग सरकारच्या कार्यकाळात याच मालिकेत भारताने २२ ऑक्टोबर २००८ रोजी पहिल्या चांद्रमोहिमे अंतर्गत चांद्रयान-१ चे यशस्वी प्रक्षेपण केले. यावर्षी २२ ऑक्टोबरला त्याच पहिल्या चांद्रमोहिमेला १५ वर्षे पूर्ण होत आहेत. या मोहिमेमुळे भारताला पृथ्वीच्या एकमेव नैसर्गिक उपग्रह चंद्राचे रहस्य जाणून घेण्यास मदत झालीच, शिवाय जगातील शास्त्रज्ञांच्या ज्ञानाचाही विस्तार झाला. प्रक्षेपणानंतर अवघ्या आठ महिन्यांत चांद्रयान-१ ने मोहिमेची सर्व उद्दिष्टे साध्य केली. आजही जगातील शास्त्रज्ञ या मोहिमेतून गोळा केलेल्या माहितीचा अभ्यास करत आहेत.

चांद्रयान-१ : चंद्रावर सापडले पाणी

15 वर्षांपूर्वी अंतराळ विज्ञानाच्या क्षेत्रात भारताने एक अशी कामगिरी केली होती, जी काही निवडक देशांनी केली आहे. भारतीय चांद्र मोहिमेसाठी नोव्हेंबर २००३ मध्ये भारत सरकारने पहिल्यांदा इस्रोच्या चांद्रयान-१ च्या प्रस्तावाला मंजुरी दिली. सुमारे 5 वर्षांनंतर 22 ऑक्टोबर 2008 रोजी चांद्रयान-1 चे यशस्वी प्रक्षेपण करण्यात आले. या अंतराळयानात भारत, अमेरिका, ब्रिटन, जर्मनी, स्वीडन आणि बल्गेरियात विकसित करण्यात आलेली ११ उपकरणे वापरण्यात आली होती. या अंतराळयानाचे वजन 1,380 किलो ग्रॅम होते. चांद्रयान-१ ही पृथ्वीच्या कक्षेपलीकडची भारताची पहिली अंतराळयान मोहीम होती आणि ती पूर्णपणे यशस्वी ठरली होती. या मोहिमेत चंद्रावरील बर्फाची माहिती देण्यात आली. ऑगस्ट २०१८ मध्ये अमेरिकेची अंतराळ संस्था नासानेही चंद्रावरील बर्फाला दुजोरा दिला होता. आज चांद्रयान-१ चे अभिमानाने स्मरण केले जाते, चंद्रावर पाण्याची शक्यता शोधण्याचे श्रेय भारताला दिले जाते.

चंद्राच्या वरच्या पृष्ठभागाची अनेक छायाचित्रे काढली

१४ नोव्हेंबर २००८ रोजी चांद्रयान-१ ने चंद्राच्या उत्तर ध्रुवावर मून इम्पॅक्ट क्राफ्ट नावाचे २९ किलो वजनाचे अवजड उपकरण पाडले. या उपकरणाने खाली पडताना चंद्राच्या वरच्या पृष्ठभागाची अनेक छायाचित्रे काढली. या छायाचित्रांचा आणि माहितीचा अभ्यास करून २००९ मध्ये पहिला महत्त्वाचा निष्कर्ष काढण्यात आला की, चंद्राच्या ध्रुवांजवळ बर्फाच्या स्वरूपात मोठ्या प्रमाणात पाणी आहे.

चांद्रयान-2: गंतव्य स्थानी पोहोचले

इस्रोने 22 जुलै 2019 रोजी भारताची महत्वाकांक्षी मोहीम चांद्रयान-2 प्रक्षेपित केली. विक्रम लँडरला चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरवणं हे त्याचं काम होतं. विक्रम लँडर ताशी ७ किलोमीटर वेगाने चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरणार होते. चंद्रावर उतरण्याच्या केवळ २.१ किमी आधी ७ सप्टेंबर रोजी विक्रम लँडरचा इस्रोशी संपर्क तुटला होता. त्या दिवशी इस्रोच्या शास्त्रज्ञांसोबत पंतप्रधान नरेंद्र मोदीही उपस्थित होते. संपर्क तुटल्यानंतर विक्रम लँडरच्या सुरक्षित किंवा क्रॅश लँडिंगबाबत कोणतीही माहिती मिळू शकली नाही. इस्रोचे माजी प्रमुख डी. शशिकुमार यांनी त्यावेळी सांगितले होते की, डेटा पाहिल्यानंतरच विक्रमचे सॉफ्ट लँडिंग झाले आहे की नाही हे कळेल.

भारतीय वैज्ञानिकांची विश्वासार्हता

या मोहिमेमुळे जगभरात भारताची विश्वासार्हता वाढली आहे. यासोबतच भारतीय शास्त्रज्ञांचे मनोबलही वाढले आहे. त्यानंतर चांद्रयान-2 अंतर्गत विक्रम लँडर भारतीय वेळेनुसार 7 सप्टेंबर 2019 रोजी रात्री 1 वाजून 53 मिनिटांनी चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरणार होते. विक्रम रोव्हर दुपारी १ वाजून ३५ मिनिटांनी ऑर्बिटरमधून चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरणार होते. तो पृष्ठभागापासून सुमारे ३५ किलोमीटर उंचीवर फिरत होता. लँडिंगच्या वेळी त्याचा वेग ताशी ७ किलोमीटर पर्यंत कमी करायचा होता. योजनेनुसार त्याचा वेग कमी होऊ लागला. चंद्राच्या पृष्ठभागापासून सुमारे पाच किलोमीटर वर खडतर ब्रेकिंग टप्पा यशस्वीरित्या पार केला, परंतु त्यानंतर परिस्थिती अधिकच बिकट झाली. ती मोहीम अंशत: यशस्वी झाली.

मात्र आता १४ जुलै २०२३ रोजी श्रीहरिकोटा येथून निघाल्यानंतर चांद्रयान-३ ने तीन आठवड्यांत अनेक टप्पे पार केले असून आता ते चंद्राच्या जवळ आले आहे. यावेळी भारतीय यान चंद्रावर उतरण्यात यशस्वी झाल्याने वैज्ञानिकांनी सुवर्णइतिहास रचला आहे.

News Title : Chandrayaan 1 to Chandrayaan 3 journey 2023.