GK - सार्जत योजना

स्पर्धा परीक्षांमधील महत्वाची माहिती म्हणजे सार्जत योजना. सदर विषयाला अनुसरून तुम्हाला सविस्तर माहिती असल्यास त्या संबंधित प्रश्नांची उत्तरं देणं देखील सोपं होऊन जाईल. त्यासाठी जर तुम्ही स्पर्धा परीक्षांची प्रामाणिकपणे तयारी करत असाल तर सार्जत योजनेबद्दलची माहिती नक्कीच जाणून घ्या आणि लक्षात देखील ठेवा.

सार्जत योजना:

• नेतृत्व – टिळक
• 1916 च्या बेळगाव बैठकीत होमरूल लीगच्या स्थापनेची घोषणा.
• टिळकांच्या होमरूल लीगचे प्रमुख नेते दादासाहेब खापर्डे, डॉ. मुंजे, शि.ल.करंदीकर
• टिळकांनी ‘केसरी’ व ‘मराठा’ या वृत्तपत्रांतून होमरूल चळवळीचा प्रसार केला.
• 1917 चे होमरूल लीग अधिवेशन – नाशिक
• 1917 पर्यंत टिळकांच्या होमरूल लीगचे 33,000 सदस्य होते.
• मद्रासचे सेवानिवृत्त न्यायाधीश सुब्रंहयणमन अय्यर यांनी अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष वुड्रो विल्सन यांना 1917 मध्ये पत्र पाठवून भारताच्या होमरूल चळवळीस सहाय्य करण्याची विनंती केली होती.
• टिळकांनी होमरूलच्या प्रचारासाठी 1917 मध्ये जोसेफ बॅप्टिस्ता यांच्या नेतृत्वाखाली शिष्टमंडळ इंग्लंडला पाठविले.
• फ्रान्सचे पंतप्रधान कलेमेन्शो यांनाही टिळकांनी पत्र पाठवून हिंदुस्थानला स्वराज्य मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न करावेत असे म्हटले आहे.
• टिळकांच्या होमरूल चळवळीत 44% ब्राह्मण तर 55% ब्राह्मेत्तर होते.

असहकार आणि महाराष्ट्र:

• 1920 च्या नागपूर अधिवेशनात असहकारच्या कार्यक्रमाला मान्यता दिली.
• या अधिवेशनात कॉँग्रेस संघटनेच्या विस्ताराला बाल देण्यात आले.
• यावर्षी तत्वावर आधारित या प्रांतिक संघटना स्थापन करण्यात आल्या.
• असहकार चळवळ
• महाराष्ट्रात मद्यपनविरोधी चळवळ
• Ex – बॅरिस्टर जयकर – 1 वर्ष बहिष्कार घातला न्यायालयांवर.
• 1920 – लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय विद्यालय – पुणे स्थापना.
• साधकाश्रम कडून केशवराव देशपांडे अंधेरी, मुंबई
• ‘मी सहकारी नोकरी करणार नाही‘ ही शपथ साधकाश्रमात प्रवेश करणार्‍यास घ्यावी लागे.
• शेती करण्याचे, सुतकताईचे, दुग्धशाळा चालवण्याचे विद्यार्थ्याना प्रशिक्षण.
• मुळशी सत्याग्रह – 1921
• टाटा कंपनी विरुद्ध
• नेतृत्व – बापट, पहिले सत्याग्रही – शंकरराव देव
• सुरवातीला अहिंसक नंतर हिंसक वळण
• कालावधी 1921-24
• 1923 – बापटांना 7 वर्ष शिक्षा – ड्रायव्हरवर गोळ्या झाडल्याबद्दल.
• टिळक स्वराज्य फंड – 30 जून 1921 पूर्वी 1 कोटी रूपयांचा स्वराज्य फंड गोळा करावा व 1 कोटी लोकांना कॉँग्रेसचे सभासद करून घ्यावे असा संकल्प.
  याच चळवळीच्या काळात गांधींनी अर्ध कपड्यांचा त्याग केला.

सविनय कायदेभंग आणि महाराष्ट्र:

• दांडी यात्रेत 13 महाराष्ट्र / 79 पैकी
• पंडित खरे, गणपतराव गोडसे, विनायकराव, केशव गोविंद हरकारे, अवंतीकाबाई गोखले, जमनालाल बजाज, बाळासाहेब खेर, द.ना.बांदेकर, स.का.पाटील, हरिभाऊ मोहानी, दत्ताजी ताम्हाणे
• 7 एप्रिल 1930 – सोलापूर सत्याग्रह
• 12 जानेवारी 1931 – जगन्नाथ शिंदे, मल्लाप्पा धनशेट्टी, जयकिसन सारडा, कुर्बान हुसेन यांना फाशी – येरवडा कारागृहात, पुणे.
• शिरोडा सत्याग्रह – 12 मे 1930 – मीठ
• वडाळा सत्याग्रह – 17 मे 1930 – मीठ
• बिळाशी सत्याग्रह – 5 सप्टेंबर 1930 – जंगल- सत्याग्रह
• उंबरगाव – 5 मे 1930 – मीठ – नानासाहेब देवधर, कमलादेवी चट्टोपाध्याय
• चिरणेर सत्याग्रह – पनवेल – ठाणे – मीठ
• बाबू गेनू – 12 दि. 1930 – मुंबई – वळवादेवी नवीन हनुमान रस्ता येथे बलिदान दिले.
• दहीहंडी सत्याग्रह – अकोला – खार्‍या पाण्याच्या विहिरीतून मीठ तयार करून सत्याग्रह केला. बापूसाहेब सहस्त्रबुद्धे.
• यवतमाळ – बापुजी अणे
• नागपुर – नरकेसरी अभ्यंकर
• पुसद – 10 जुलै 1930 – जंगल – सत्याग्रह – बापुजी अणे – 6 महीने शिक्षा
• शिरोडा सत्याग्रह – आठल्ये, श.द.जावडेकर, विनायकराव मुस्कूटे
• याच काळात मुंबईचे हंगामी गव्हर्नर हॉटसन यांच्यावर पुण्यात फर्ग्युसन महाविद्यालयातील वासुदेव बळवंत गोगटे या तरुणाने गोळ्या झाडल्या. गोगटेला 8 वर्ष तुरुंगवासाची शिक्षा

1942 – भारत छोडो:

• मुंबई – सेंट्रल डायरेक्टरेट – भूमिगतांची मध्यवर्ती संस्था – क्रांतिकारकांना शस्त्रास्त्रांचा पुरवठा.
• भूमिगत चळवळ – अरुण असफअली, अच्युतराव पटवर्धन, राम मनोहर लोहिया, अण्णासाहेब सहस्त्रबुद्धे, सानेगुरूजी, एस.एम.जोशी, ना.ग.गोरे
• मुंबई रेडिओ स्टेशन – उषा मेहता, विठ्ठलदास जव्हेरी
• भाई कोतवाल आणि गोमाजी पाटील – रायगड परिसरात – सशक्त क्रांतिकारकांची सेना – टाटा पावर केंद्रातून मुंबईला होणारा वीजपुरवठा खंडीत केला.
• आझाद दल – नागनाथअण्णा नायकवडी

प्रतिसरकार – क्रांतिसिंह नाना पाटील:

• सत्यशोधक चळवळीचा नानांवर प्रभाव होता.
• वाय.बी. चव्हाण, जी.डी.देशपांडे, दिनकरराव निकम, तानाजी पेंढारकर
• 1943-46 पर्यंत कार्यरत
• प्रभात फेर्‍या, मोर्चे, टेलिफोनच्या तारा तोडणे,रेल्वे रूळ उखडणे, सधन लोकांच्या घरावर दरोडा टाकून पैसा उभारणे.
• पुणे – वेस्टएंड आणि कॅपिटल थिएटरला स्फोट बॉम्ब

खानदेश:

• साने गुरुजी आणि मधु लिमये मार्गदर्शक
• नेतृत्व – उत्तमराव पाटील, लीलाताई पाटील
• चिमठाने खनिजा लुटला – लीलाताई आणि जी.डी.लाड आणि नायकवडी नागनाथ अण्णा
• शिरिषकुमार मेहता – बलिदान – नंदुरबार
• अब्दुल रंजवा – भुसावळ – रेल्वे उलथवल्या

विदर्भ:

• हिंदुस्थान लाल सेना – मदनलाल बागडी, विनायक सखाराम दांडेकर, श्याम नारायण काश्मिरी
• HSRA च प्रभाव श्याम नारायण काश्मिरी यांच्यावर होता.
• तुकडोजी महाराजांचे अभंगातून प्रबोधन
• सावली संग्राम (अमरावती) – जिल्हाधिकारी मेल्ड्रमवर हल्ला – सैन्यदलाचा वापर ब्रिटीशांनी केला.
• बेनोडा सत्याग्रह – नेतृत्व – वामनराव पाटील आणि चिमुर – चंद्रपुर

प्रतिसरकार (सातारा)

• विजयाताई लाडा, रजुताई कदम, लक्ष्मीबाई नायकवडी, लीलाताई पाटील इ. स्त्रियाही सहभागी होत्या
• सामाजिक सुधारणा – दारूबंदी, गांधीविवाह
• न्यायदान व्यवस्था – स्वस्तात न्याय मिळवून देणे हा उद्देश

मुंबई-नौसैनिकांचा उठाव – तलवार:

• अन्न, राहण्याची व्यवस्था इ. बाबतीत दुर्व्यवस्था
• खालच्या दर्जाची वागणूक – शिवीगाळ
• वेतन कमी

Important Note: Study most important Current Affairs and general knowledge questions with answers that are highly expected to be asked in the MPSC Recruitment, UPSC Civil Services, Staff Selection Recruitment, Railway Recruitment Board, Banking Recruitment, State Police Recruitment, Army Recruitment and any government recruitment Prelims and Main exams.

Subject English Searching Title: Sarjat Yojna study for competitive exams in Marathi.